Büyüme ve gelişme anne karnında başlayıp erişkin döneme kadar devam eden bir süreçtir. Büyüme her cinsiyet ve yaş için farklı özellikler gösterir. Çocuğun cinsiyeti ve yaşının yanı sıra ergenlik durumu da büyümeyi etkileyen önemli etmenlerdir.
En hızlı büyüme doğum sonrasında ilk 2 yılda ve ergenlik döneminde görülmektedir.
İlk 2 yaşta çocuğun boyu yaklaşık 37,5 cm uzar (ilk yıl 25 cm, ikinci yıl 12,5 cm) ve 50 cm doğan bir çocuk 2 yaşında sonunda ortalama 87,5 cm boya ulaşır. 2-4 yaşına kadar yılda 7 cm boy uzaması görülürken, 4 yaşından ergenliğe kadar 5-6 cm boy uzaması normal kabul edilir.
Doğum sonrasında 5. ayında doğum kilosunun 2 katına, 1. yaşta ise doğum kilosunun 3 katına ulaşan çocuklar ergenlik dönemine kadar yılda 2-2,5 kilo alarak büyümelerine sabit bir hızda devam ederler.
Ergenlik döneminde boy uzama hızı ergenlik evresine göre değişmekle birlikte; kızlarda 7-8 cm/yıl, erkeklerde 9-10 cm/yıl olarak söyleyebiliriz. Kızların büyüme sıçramasını yaptığı dönem meme evresi evre 2-3 iken erkeklerde testis volümlerinin 10-15 cc’ye ulaştığı dönem olarak bilinmektedir.
Her çocuğun ergenliğe girme yaşı ve ergenlik evresi farklılık gösterdiğinden büyümenin tamamlanma yaşı için net bir zaman söylemek mümkün değildir. Ergenlik başlama yaşını ve çocuğun büyüme potansiyelini belirleyen takvim yaşı değil kemik yaşıdır.
Ergenliğe zamanında ve normal tempoda girdiğini varsaydığımız da; kızların 16, erkeklerinde 18 yaş civarında erişkin boylarına ulaştıklarını söyleyebiliriz. Ancak erken ergenliğe girmek, ergenlik temposunun hızlı olması ya da obezite gibi nedenlerle kemik yaşı hızlı ilerleyip bu yaşlardan önce de final boya ulaşmış olabilir çocuğunuz. Bu durumlar gibi kemik yaşını ilerletebilecek durumların zamanında tespiti ve müdahale etmemiz gereken noktalar için çocukların ergenlik gelişimi tamamlanana kadar doktor gözetiminde olması son derece önemlidir.
Kız çocuklarının adet olması büyümenin tamamlanması olarak düşünülmekle birlikte, adet olduktan sonra da çocukların boy uzaması olmaktadır. Adet olduktan sonra 6-10 cm kadar daha boy uzaması olur.
Daha uzar mı sorusunun klinikteki yanıtı, eğer yıllık uzama hızınız 1 cm’in altına düştüyse artık boy uzamasının olmayacağını söyleyebiliriz. Ancak belirli bir yaştan önce büyütmenin durması büyüme hormon eksikliği, hipotiroidi gibi durumların göstergesi olabilir. Bu nedenle büyüme duraklaması olan çocukların doktor kotnrolleri son derece önemlidir.
Boy uzaması olması için epifiz hattı denilen büyüme plaklarının kapanmamış olması gerekmektedir. Büyüme plakları kapandıktan sonra spor yapmak, vitamin takviyesi kullanmak ya da hormon tedavisi ile boyu uzatabilmek mümkün değildir. Ancak sporun duruşu dikleştirip, daha uzun boylu görünmeyi sağlamanın yanı sıra sporun sağlık üzerine olumlu etkilerini düşündüğümüzde büyüme tamamlansa bile gençlerin spor için teşvik edilmesi son derece önemlidir.