Çocuğun şişman olup olmadığını anlamak için birkaç yöntem kullanılır.
Çocuklarda obezlik (şişmanlık) son yıllarda sıklığı giderek artan ve çok önemli sonuçlar doğuran bir sorundur. Çocuğun şişman olup olmadığını anlamak için birkaç yöntem kullanılır.
İlki çocuğun ağırlığını persantil (büyüme) çizgisine yerleştirerek 97 persantil üzerinde olmasını şişman kabul ederiz. Ama bu tek başına yeterli olmayabilir. Çünkü çocukların kilosunu değerlendirirken boyunu da dikkate almalıyız. Bu nedenle kullandığımız bir diğer yöntem çocuğun ağırlığının(kg) boyunun (m)karesine bölünmesi ile elde edilen beden kitle indeksi (BKİ) dir.
Çocuklarda erişkinler gibi sabit bir sınır yoktur. Örneğin erişkinlerde BKİ’i 30 üzerinde ise obezite olarak tanımlanırken çocuklarda bu değer yaş ve cinsiyete göre farklılık gösterir. Bunun içinde çocukluk çağı VKİ persantil eğrileri vardır ve bu eğride 95 persantil üzerinde olmak şişmanlık olarak tanımlanır. Bir diğer yöntem de çocuğun rölatif ağırlığını hesaplamaktır.
Bunun için yine persantil çizelgesinden yararlanılır. Önce çocuğun boyunun aynı cinsiyete göre persantil çizelgesinde 50. persentildeki boy yaşı bulunur. Sonra boy yaşına uygun 50. persentil ideal ağırlığı saptanır. Ölçülen ağırlık/ İdeal ağırlık x 100 formülünden rölatif ağırlığı hesaplanır. Rölatif ağırlığı % 90-110 arası normal, % 110-120 fazla kilolu, % 120’nin üzeri obezite, % 140’ın üzeri ağır obezite olarak tanımlanır.
Çocukluk çağı obezitesinin en önemli ve en sık nedeni yanlış beslenme ve hareketsiz yaşamdır. Bu gruba ekzojen obezite denilmektedir. Daha nadir olmakla birlikte hormon bozuklukları (hipotiroidi, cushing sendromu) hipotalamik, genetik ve ilaçlara bağlı obezite nedenleri de karşımıza çıkabilir. Hastaları değerlendirirken ayrıntılı bir öykü, detaylı bir fizik muayene ve laboratuvar incelemeleri yaparak obezite nedenini açığa kavuşturuyoruz.
Evet, obezite her yaş gurubunda karşımıza çıkabilir. Eğer erken başlangıçlı, süt çocuğu döneminde gelişen bir obezite varsa altta yatan genetik hastalık varlığı açısından çocuklar değerlendirilmelidir. Anne sütü almanın özellikle obeziteden koruyucu olduğu bilinmektedir. Bu nedenle anne sütü teşvik edilmelidir.
Eğer mama ile beslenmek zorunluluğu varsa yine uygun miktar ve sıklık çocuk doktorunuz tarafından belirlenmelidir. Bebeği fazla miktarda ve sık beslemek aşırı kilo artışına yol açabilir. Ek gıda döneminde ise çocukları basit şekerler içeren gıdalar ve abur cubur diye nitelendirdiğimiz paketli gıdalardan uzak tutmak gerekmektedir.
Evet obezitenin nedeni genetik olabilir. Burada iki hastalık grubundan bahsedebiliriz. İlki tek bir gendeki değişimden kaynaklanan (mutasyonlar) monogenik obezite adı verilen gruptur. Bu hastalıkların bir kısmında kilo kaybını sağlayan yeni tedaviler geliştirilmiştir.
Yine genlerdeki kusurlardan kaynaklanan ek başka bulguların eşlik ettiği (zihinsel gerilik, parmak ve göz anormallikleri, kalp anormollikleri.vb) sendromik obezite diye adlandırılan bir diğer grup vardır. Bu iki grubunda ortak özelliği şişmanlığın çok erken yaşlarda başlaması ve ağır olmasıdır.
Bazen şişman çocukların anne ve babalarının şişman oldukları görülür. Burada hem ailenin beslenme şekli obeziteye yol açıyor olabilir, hem de çocukta kilo almaya bir meyil olabilir. Ancak burada yukarıda bahsettiğimiz hastalıklardaki gibi bir genetik mutasyon saptanmış değildir.
Evet aslında obezite çok ciddi bir sağlık sorunudur. Çocuklarda tansiyon yüksekliğine, kolesterol ve trigliserid yüksekliğine, karaciğer yağlanmasına, insülin yüksekliği ve direncine, şeker hastalığına yol açabilir. Ayrıca kemik yaşının ilerlemesine yol açarak erken ergenliğe ve erişkin dönemde boy kısalığına yol açabilir. Yani çocukta şişmanlığın sadece bir estetik sorun olmadığının ciddi hastalıklar gelişmeden önce tedavi edilmesi gereken kronik bir durum olduğu göz ardı edilmemelidir.
Toplumumuzda yaygın bir inanış şişman olan çocukların büyüyünce kilodan kurtulup boy atacağı şeklindedir. Bu peki doğru bir yaklaşım mıdır? Çalışmalar gösteriyor ki ergenliğinde şişman olan çocukların %80’i erişkin hayatlarını da şişman olarak geçiriyorlar. Şişmanlık ile birlikte görülebilecek hastalıklar şöyle sayılabilir;
Birçok hastalıkta olduğu gibi obezite içinde en önemli kritik müdahale oluşmasını engellemektir. Bunun için önlemler aslında çocuk daha doğmadan başlayabilir.
Hamilelikten önce ideal kiloya gelip gebe kalmak, hamilelikte çok kilo almamak, gebelikte şeker yüklemesi testi yaptırarak şeker hastalığı varsa tespit edip tedavi almak, sigara içmemek şişmanlıktan ilk koruyucu önlemlerdir.
Bebeğiniz doğduktan sonra anne sütü almasını sağlayabilmek, alamıyorsa da uygun miktarda mama vermek, ek gıda döneminde de sağlıklı besleyebilmek önemlidir. İşlenmiş ürünler, kalorisi yüksek paketli gıdalar ve fast food tarzındaki yiyecekler beslenmeye hiç sokulmamalıdır.
Çocuklarda sağlıklı beslenme bilinci geliştirilmelidir. Bu da önce aile içinde doğru beslenmekle mümkün olabilir. Örneğin anne/baba asitli içecek içerken çocuğa içmemesini öğütlemek çok etkili bir uygulama olmaz. Çocuk herşeyi olduğu gibi doğru beslenmeyi de ailesinden öğrenir. Abur cuburları ödül ya da ceza olarak kullanmak çocuklar için bu ürünleri daha çekici hale getirebilir.
Yine çocukların hayatında fiziksel aktivite yer almalıdır. En az 30 dakika süreli, haftada 5 gün planlanmış fizik aktivite hem çocukları obeziteden korur hem de sağlıklı büyümelerine olanak sağlar. Günümüzde hareketsiz hayat tarzının en önemli nedeni olan ekran kullanım süresine özellikle dikkat etmek gerekmektedir. Bu süreyi kabaca çocuğunu yaşı x 10 dakika olarak düşünebilirsiniz.
Çocuk obezite tedavsinide direk kilo verdirici bir ilaç tedavisi yoktur. Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ana tedavi yöntemidir. Yaşına uygun bir diyet ile çocukların beslenmesi düzenlenir. Çocukluk çağında detoks, aralıklı açlık, su diyeti gibi diyetler yapılmaz. Büyüme gelişmeleri devam ettiğinden yaşlarına uygun kaloriyi almaları gerekmektedir. Diyetin yanında mutlaka fiziksel aktivite yapılmalıdır.
Seçilmiş hasta gruplarında (monogenik obezite, morbid obezite+ciddi komorbid durumlar, bazı sendromik obeziteler) ilaç tedavisi ya da cerrahi tedavi gündeme gelebilir.
Durum daha da ağırlaşıp şişmanlığa bağlı hastalıklar oluşmadan bir an önce doktora başvurup ideal kilolarına ulaşıp sağlıklı yaşamayı hedeflemelidir.
Çocuk endokrinoloji doktoru hem altta yatan nedenleri hem de gelişebilecek ek hastalıkları değerlendirmek için başvurulması gereken hekimdir.
Uzm. Dr. Özgecan DemirbaşÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları UzmanıÇocuk Endokrinoloji Uzmanı
Uzm. Dr. Özgecan Demirbaş
- Çocuklarla olan iletişimi ile mükemmel.
- Her şeyi ayrıntılı bir şekilde açıkladı.
- İyi ki hayatımızdasınız!
Tüm YorumlarEtiği, bilgisi, kişiliği, çocuklarla olan iletişimi ile mükemmel bir hekim. Gözünüz kapalı tercih edebilirsiniz. {...}
03.08.2023Doktorumuz Özgecan Demirbaş çok ilgili ve güler yüzlüydü. Herşeyi ayrıntılı bir şekilde açıkladı. Kendisine çok teşekkür ederiz.{...}
03.08.2023Hocamla yeni tanışma fırsatımız oldu, kendisi çok ilgili bir doktor ve ne zaman istesek ulaşabiliyoruz. Ayrıca, çocuklarla iletişimi çok güzel, kızımız severek gidiyor. Hocamızı internetten araştırarak gitmiştik. Çocuk doktor{...}
18.05.2022