Erişkin hayatta boy değiştiremeyeceğimiz fiziksel özelliklerimizden biri. Belirli bir yaştan sonra değişmediğini bildiğimiz içinde çocuklarımız kısa kalmasınlar istiyoruz.
Biz çocuk endokrin hekimleri olarak her boyu uzatabiliyor muyuz? Kime tedavi kararı veriyoruz?
Çocuğun boyunun kısa olup olmadığını değerlendirirken büyüme çizelgesinden yaralanılıyor. Kendi yaşına ve cinsiyetine uygun çizelgede 3 persantil çizgisinin altındaki çocuklara ‘kısa boylu’ diyebiliriz. Bunun dışında hedef boyunun bulunduğu persantil değerinden 2 persantil daha alt persantilde yer almakta ‘hedef boyuna göre kısa olmak ‘olarak tanımlanıyor. Boyu kısa ya da hedef boyuna göre kısa olan çocuklar tedavi açısından değerlendirilebilir.
Boy kısalığının birçok nedeni olabilir. Boy kısalığına yol açan kronik hastalıklarda altta yatan hastalığın tedavi edilmesi sorunu çözebiliyor. Beslenme yetersizliğine bağlı boy kısalıklarında ise
beslenmenin düzenlenip yeterli kalorinin sağlanması boun uzamasını sağlıyor. Boy kısalığı nedeni büyüme hormon eksikliği ise başarılı bir şekilde tedavi verilebiliyor. Ergenlik gecikmesine bağlı bir boy kısalığı ise yine ergenlik hormonları başlanarak boy uzaması sağlanabiliyor.
Genetik ya da kromozomal nedenlere bağlı boy kısalıklarının birçoğunda ise etkili bir tedavi henüz yok. Bu nedenle boy kısalığına yol açan nedenin tedavi kararı öncesinde iyi değerlendirilmesi gerekiyor.
Bildiğimiz gibi büyüme sonsuza kadar devam etmiyor. Sık bir inanış 18-20’li yaşlara kadar büyümenin devam ettiği ama bu çoğunlukla doğru değil. Kızlarda 13-14 yaş, erkek çocuklarda 14-15 yaşa gelindiğinde büyüme plakları kapanıp büyüme tamamlanmış oluyor. Bu aşamadan sonra altta yatan kronik durumu düzeltsek bile boy uzamasını sağlayamıyoruz. Yine büyüme hormon tedavisi de bu aşmadan sonra etkili olmuyor.
Boy uzaması genel sağlık durumundan çok etkilenir. Sık hastalanmak, beslenme yetersizlikleri, vitamin ve mineral eksiklikleri büyümeyi olumsuz etkiler. Bu durumun önlenebilmesi için çocukların sağlıklı ve dengeli beslenmesi son derece önemlidir.
Çevresel faktörlere baktığımızda stres ve yaşanan psikolojik problemler hormonların işlevlerini negatif etkileyebilir. Spor yapmanın, özellikle yer çekimine karşı yapılan hareketlerin boy uzamasına olumlu katkısı vardır.
Bitkisel karışımlar, takviye vitaminlerinin boy uzattığına dair bilimsel kanıt yoktur.
Kemik yaşı ilerleyip büyüme plakları (epifiz) kapanırsa boyu uzatabilecek bir yöntem yoktur.